Polemika z Bartoszem Żurawieckim

Gniewny, okrutny w swym prowincjonalizmie esej Bartosza Żurawieckiego pt. „Amerykańskie chwalicie…” („Film” 2/2010, ss. 22-25) zdumiewa tym bardziej, że podpisał go autor tak mocno identyfikowany z wolnością wypowiedzi i kruszeniem kulturowych stereotypów.

Atak na hollywoodzkie przeróbki filmów europejskich, skreślony przy okazji Nine – Dziewięciu (2009) Roba Marshalla, popełnia wszelkie możliwe grzechy złej retoryki. Poczynając od braku wartościowania w obrębie wybranych przykładów (arcydzielne Bękarty wojny [2009] obok słabych Dziewięciu), poprzez stereotypowe zarzuty („amerykańscy widzowie nie lubią czytać napisów” – jak zatem natłukli $120,000,000 dla wielojęzycznych Bękartów…?), aż do pełnych europocentrycznej bigoterii generalizacji („Ameryka w ogóle nie posiada własnej tożsamości kulturowej – jest zlepkiem, a właściwie supermarketem idei, pomysłów kupionych, ściągniętych bądź zaimportowanych”).

Prowincjonalizm i zaściankowość tekstu najlepiej widać w zdaniu: „(…) W naszej części globu (…) dzieła sztuki (…) obdarzone są estymą. Nie wypada ich dewastować, przerabiać, nawet kopiować”. Jak niegdyś pani Dulska, tak i Żurawiecki opiera swe mini-kazanie na imperatywie „nie wypada”. Jednakże tym, co zaskakuje i boli w tekście najbardziej, jest całkowite niemal pominięcie ruchu odbywającego się w drugą stronę, tj. płodnego, płomiennego romansu, jakie kino europejskie przeżywa z kinem amerykańskim od dekad.

Żurawiecki pisze z namaszczeniem o francuskiej Nowej Fali i o Do utraty tchu (1959), ale nie wspomina, że nie byłoby tego filmu, gdyby nie „Cahiers du cinema” i dzika miłość tamtejszych redaktorów do Hollywoodu właśnie. Jean-Paul Belmondo gra w tym filmie Bogarta, Jean Seberg (Amerykanka!) rozdaje na ulicach Paryża „New York Herald Tribune”. Chabrol i Melville: kolejni Francuzi przeflancowujący amerykańskie motywy i tematy na europejską glebę.

Oczywiście, że robili to „po swojemu” (Żurawiecki definiuje reżyserów europejskich jako ewentualnie „przeflancowujących” motywy, ale „pozostających sobą”). Ale skoro „pozostał sobą” Godard, to jakim prawem przemilczeć można fakt, że „pozostał sobą” również Tarantino…? I Jim McBride, autor okrutnie niedocenionego remake’u Do utraty tchu właśnie…? I George Cukor, któremu Żurawiecki ciosa kołki na głowie za jego wersję Światła gazowego (1944), ale o którym nie raczy już wspomnieć, że był jednym z najbardziej swoistych i oryginalnych amerykańskich reżyserów w dziejach kina…? Martin Scorsese nie założył na kamerę kalki i nie odbił trylogii Infernal Affairs na nowym celuloidzie jak stempla z napisem Infiltracja (2006) – nakręcił swoją wersję opowieści, zanurzoną w problemach definiujących jego twórczość od samego jej początku. (Nota bene, skupmy się czasami na wytykaniu okropnych przeróbek filmów amerykańskich, jakie serwują Europejczycy – mamy właśnie na ekranach polską wulgaryzację Wściekłego byka (1980), jest więc okazja…).

Żurawiecki pisze w pewnym momencie o Słodkiej Charity (1968) Boba Fosse’a, opartej na Nocach Cabirii (1957) Felliniego, opisując ją jako „beztroskie pląsy i amerykańskie keep smiling”. Nie wiem, czy oznacza to, że świetnego filmu Fosse’ego nie widział, czy że oglądał go wystukując jednocześnie swój esej na laptopie. Jakkolwiek by nie było, zapomina wspomnieć, że zrobiony przez tego samego „keepsmilingowego” Amerykanina Cały ten zgiełk (1979) prześcignął wyjściowe 8½ (1963), a Kabaret (1972) tegoż Fosse’ego oparty został na brytyjskim filmie I Am a Camera (1955), którego nikt dziś nie ogląda.

Na koniec polecam wszystkim trochę „beztroskich pląsów”, o których pisze Żurawiecki. Oto numer „The Big Spender” ze Słodkiej Charity właśnie, w którym znudzone fachem dziwki zagadują kolejnych, zachodzących do ich burdelu fagasów. Keep smiling...?



Tutaj natomiast, dla odmiany, faktyczne i zarazem najpiękniejsze keep smiling, jakie kiedykolwiek nakręcono. Kraj...? Włochy. Film...? Finał Nocy Cabirii. Zacznijcie od pozycji 2:25.